Organizacija boraca narodnooslobodilačkih ratova (OBNOR) i poštovalaca narodnooslobodilačke borbe i ove godine nije zaboravila, da pored centralne svečanosti kod spomenika Sloboda na brdu Jasikovac u Beranama, posjeti i položi cvijeće na spomenik borcima italijanske partizanske brigade Garibaldi.
Predsjednik OBNOR Berane Petar Labudović kaže da se na taj način trude da kod mladih generacija sačuvaju uspomenu na čuvenu italijansku jedinicu Garibaldi iz Drugog svjetskog rata.
“Ipak, nekako stičem utisak da mnogo Beranaca, posebno mladih, i ne zna za ovaj spomenik”, kaže Labudović.
Prema njegovim riječima spomenik Garibaldincima na Gradskom groblju u ovom gradu čuva sjećanje na tragičnu pogibiju italijanskih partizana, u jednom danu.
“Spomenik tridesetpetorici crnogorskih partizana i dvadesetorici pripadnika italijanske partizanske brigade Garibaldi podsjeća na njihovo tužno stradanje u jednom danu, u bitci u mjestu Krake, kod sela Vrbica, na području sadašnje opštine Petnjica”, objašnjava Labudović.
On ističe da je danas teško naći živog sagovornika koji bi znao reći nešto više podataka o tome kako je izgrađen ovaj spomenik u Beranama, ali se iz onoga što je zapisano na velikoj mramornoj gromadi zaključuje da su tu 1946. godine prenešeni i na jedno mjesto pohranjeni posmrtni ostaci stradalih partizana.
Na prednjoj strani spomenika zapisano je: “U spomen boraca IV proleterske crnogorske udarne brigade i partizanske brigade Garibaldi palih od domaćih izdajnika u borbi 23. januara 1944. godine u Vrbici i Tucanju. 1946. godine su prenešeni i ovdje sahranjeni 35 1. i 4. bataljona IV crnogorske proleterske udarne brigade i 20 boraca italijanske partizanske brigade Garibaldi”.
Ispod ovog teksta potpisan je Savez boraca NOR-a Ivangrad, po čemu bi se moglo zaključiti da je ta boračka organizacija svojevremeno ovdje podigla spomenik.
Prema riječima predsjednika OBNOR Berane na vrhu mermerne gromade najprije je stajala petokraka, ali je kasnije zamijenjena, i postavljen orao.
“Sa strane su uklesana imena, kako stradalih Garibaldinaca, tako i crnogorskih partizana” – kaže Labudović.
On podsjeća da je italijanska partizanska brigada Garibaldi formirana, 1943. godine u Pljevljima, kao i da se tamo nalazi glavno spomen obilježje italijanskim partizanima.
“Ova italijanska partizanska brigada ime je dobila po italijanskom Če Gevari, odnosno po revulucionaru Đuzepeu Garibaldiju” – objašnjava Labudović
Garibaldi je bio revolucionar i borac za ujedinjene Italije u 19. Vijeku, koji je kasnije nadahnjivao i mnoge generacije, pa i one koje u vrijeme Drugog svjetskog rata nijesu priznavale fašističku politiku zvanične Italije i Musolinija, i potom osnovali jednu od najjačih i najbrojnijih komunističkih partija zapadnoj Evropi.
Predsjendik OBNOR Berane iskoristio je priliku da pozove mlade ljude da slijede antifašističke vrijednosti.
“Antifašističke vrijednosti su neprolazne. Gradjane Berana, i starije, a posebno mlade, pozivam da posjete ovaj spomenik i da čuvaju uspomenu na italijanske borce, Garibaldince, koji su došli da se pridruže crnogorskim partizanima, i ovdje ostavili živote” – rekao je Labudović.
Italijanske delegacije, posebno u ranijim godinama, često su dolazile u Berane i redovno polagale cvijeće na ovo spomen obilježje.
Jednom prilikom u Beranama je, priča Labudović, boravio italijanski istoričar Eriko Gobeti koji je kazao da, prolazeći stazama divizije „Garibaldi“, želi da italijanskoj javnosti približi istinu o učešću njegovih zemljaka u jugoslovenskoj antifašistikoj borbi.
“U Italiji se malo zna o diviziji Garibaldi koja je sastavljena od italijanskih partizana i koja na ovim prostorima dala doprinos borbi protiv fašizma. Zato želim da približim istinu o toj diviziji čiji su pripadnici položili svoje živote boreći se i na području Berana” – kazao je tada Gobeti.
Tufik Softić
