Ministarstvo kulture Crne Gore, odobrilo je sredstva za sufinansiranje “Sistematskih arheoloških istraživanja Gradca u Budimlji kod Berana”, na osnovu elaborata koji je, cijeneći značaj ovog utvrđenja, Javna ustanova Polimski muzej sačinila u saradnji sa Opštinom Berane.
Na osnovu Rješenja Uprave za zaštitu kulturnih dobara Crne Gore, Polimski muzej u Beranama 19. jula ove godine otpočeo je sistematska arheološka istraživanja Gradca, kojima je rukovodio a koja su trajala do 14. avgusta. U stručnom timu Polimskog muzeja bili su Milija Pantović, konzervator – savjetnik, Vlado Lutovac, dipl. arheolog, kustos i Slobodan Obradović, dokumentarista.
Prvobitno je, 2007. godine, stručna ekipa Polimskog muzeja obišla lokalitet Gradac kako bi odredili lokaciju budućih sondi koje bi dale najznačajnije rezultate o vremenu korišćenja ovog prirodnog i dominantnog uzvišenja. Konstatovano je da se na elipsoidnom neravnom platou brda, koje se pruža pravcem istok-zapad, jasno uočavaju tragovi nekadašnjih bedema i ostaci pojedinih objekata, nakon čega su sprovedena sondažna arheološka istraživanja. Tada je u cilju zaštite i valorizacije ovog utvrđenog grada, odlučeno da se započnu višegodišnja sistematska arheološka istraživanja koja bi podrazumijevala i sprovođenje konzervatorskih mjera na svim otkrivenim arhitektonskim ostacima. Imajući u vidu mali obim istraživanja sprovedenih tokom 2007. godine, odlučeno je da je neophodno definisati sve elemente ovog neobičnog kompleksa i kulturnog dobra, koje je u vlasništvu opštine Berane, što olakšava sve buduće radove na njemu.
U skladu sa Elaboratom o istraživanjima, radovima se pristupilo fazno tako što je, u prvoj fazi, u saradnji sa Agencijom za razvoj Berana, uređen postojeći put i probijen i osposobljen za normalno kretanje vozila novi put do samog lokaliteta.
U drugoj fazi, izvršeno je probijanje novog puta, koji polazi od podnožja Gradca na sjeveroj strani i kreće se duž istočne strane sve do njegovog jugoistočnog dijela. Otvoreno je nekoliko ispitnih sondi i pri tom je locirano postojanje dva bedemska prstena koja okružuju i štite utvrđenje. Bedemi su širine metar i 60 centimetara i pružaju se u dužini od 100 metara. Nagovještava se i postojanje ulaznih kapija koje će se vremenom dokazati i istražiti. Sondama i probojem puta ka utvrđenju Gradac takođe je utvrđeno postojanje donjeg bedema, širine metar i pruža se paralelno sa gornjim bedemom. Na osnovu pronađenog materijala utvrđenje datira iz perioda 5. – 6. vijeka. Uglavnom dominiraju fragmenti lonaca i zdjela koji su bili u svakodnevnoj upotrebi. Pronađene su gvozdene strelice i razni alati, bronzani novčić, noževi i poljoprivredni alati.
Radovi su izvođeni u jugoistočnom sektoru, sistemom naizmjeničnih sondi koje su pratile bedemske zidove i sačuvane kulturne sedimente. Na preostalom prostoru u osnovi je stjenovita osnova brda koju ne treba pokrivati kvadratima u kojima nema potrebe za istraživanjima.
Lokalitet su, u više navrata, obišli potpredsjednik Opštine Berane Damjan Ćulafić i direktorica Polimskog muzeja Violeta Folić, kako bi stručni tim Polimskog muzeja lokalnom rukovodstvu pružio uvid u sami tok istraživanja.
